Bilboko Arte Ederren Museoa, 2022. urtean, hedapen arkitektonikoko proiektu berri eta handinahi bati ekingo dio, gure hiriak eskaintzen duen arte- eta kultura-eskaintza erakargarriaren formulazioan protagonismo handiagoa bilatzen ari delako. Etorkizuneko proiektu hori ehun urteko erakunde baten zimendu sendoetan oinarritzen da, gizartearen eta erakunde publikoen arteko sintonia osasungarriari esker.
1945ean, Gerra Zibila amaitu eta sei urtera, eraikin publiko berri bat inauguratu zen Bilboko zabalgune modernoaren ertzean. Eraikin horren fatxadan erromatar hiriburuetako errotulua ikus zitekeen: «MVSEO». Urrutia eta Cardenas arkitekto gazteek diseinatutako estilo neoklasikoko eraikin eder batek ez zuen bat bakarrik hartzen, hiru museo baizik. Ez da ezagutzera ematen Bilbok XX. mendearen lehen herenean arteari eskainitako hiru museo ireki zituela: Arte Ederren Museoa Atxuriko ospitale zaharrean, 1914an; Arte Modernoko Museoa, 1925ean; eta, handik gutxira, 1927an, Erreprodukzio Artistikoen Museoa. Hiri gutxik erakuts dezakete museo-fundazioen hain programa bizia, ez estatu barruan, ezta Europan ere. Parkeko eraikin berria ireki zenean, bertan hiru bildumak biltzeko ahalegina egin zen. Testu honen irakurle urtetsuenek Berreginen Museoko lan adierazgarri batzuk kanpoaldera irekitako galerian kokatu zirela gogoratuko dute. Beste bi museoen bildumak, berriz, beheko eta goiko solairuen artean banatu ziren.
Hala ere, laster azaldu zen eraikin berriaren espazio-muga, gero eta artelan gehiago hartzeko. 1960ko hamarkadaren hasieran, berriz ere arkitekto gazteen esku utzi zen lehen handitzea diseinatzea: Libano eta Beaskoaren esku. Horrela, 1970ean Espainian arte garaikideari eskainitako lehen eraikuntza berria inauguratu zen. Orduan, Berreginen Museoko eskulturak San Frantziskon duen egungo egoitzara aldatu ziren, eta, handik gutxira, 1975ean, Arriagako iturriak Francisco Durriok konpositore bilbotarraren omenez diseinatutako Euterperen eskultura biluzia berreskuratu zuen.
Trantsizio demokratikoan, eta, bereziki, 80ko hamarkadaren hasieran, erakundeak museo modernoaren eredu berri baten aldeko apustu irmoa egin zuen, jarduera-programa bizia (erakusketak, zinemateka) eta zerbitzu berriak (hezkuntza, liburutegia, zaharberritzea, estanpen kabinetea…). Ondorioz, hainbat eraberritze-lan egin behar izan ziren, azkena 2001ean inauguratutakoa, hirirako beste arte-museo bat irekitzearekin batera etorri zen (Guggenheim Bilbao).
Apustu kultural horren arrakasta egiaztatu ondoren, orain, Arte Ederren Museoak handitze-proiektu berri bati egin beharko dio aurre, Norman Foster eta Luis Mª Uriarte arkitektoek gidatuta. Agravitas goiburuarekin, nazioarteko lehiaketa lehiakor bateko proposamen irabazleak hirugarren arkitektura erabakigarria eskainiko dio museoari. Beirazko galeria berri bat lehendik dauden eraikinen gainetik altxatuko da, zorrotz errespetatuz, bildumarako eta erakusketetarako espazio berri oparoak eskaintzen dituen bitartean, baita jarduera publikoen eta hezkuntza-jardueren programa trinkorako espazioa ere.
Irabazitako espazioa bezain garrantzitsua museoaren orientazio urbano berria izango da. Horri esker, estaliko den Arriaga plaza, bisitariak arkitektura desberdinetako hiru eraikinen artean banatzeko atari berria izango da. Horrela, 1945eko eraikinaren ate nagusi enblematikoa berriro erabiliko da, museoa Euskadi plazarekin eta hiriaren zabalgunearekin lotuz XXI. mendean, itsasadarrerantz eta Abandoibarrarantz.
Fosterrek Bilboko metropoliaren berroneratzearen azpiegitura garrantzitsuenetako bat diseinatu zuen 1980ko hamarkadan, Metroa, eta orain, Uriarterekin batera, Bilboko Museo urtetsuari prestigioa emateko alternatiba bat proposatu digu. Museoak dituen 15.000 lan baino gehiagoko bilduma bikaina arteari eskainitako erakundeen ahalegin sendo eta garrantzitsuena da, ez bakarrik Euskadin, baita eskualde euskal-akitaniar osoan ere. Arte unibertsalaren bidez iraganarekin identifikatzeko aukera ematen digun museoa da. Eta, aldi berean, gure garaiko artearen ikuspegia erakusten digu, gure herria bezalako munduko leku berezi batetik. Gure proiektu estrategikoaren leloak dioen bezala, A(r)teak zabalduz, artea zabaltzeko ateak irekiz.
Azken oharra: obrak egiten diren bitartean, museoa irekita egongo da, bisitariei bere bilduma bikainaren inguruko jarduera etengabea eskainiz.
Miguel Zugaza
Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendaria
