1991. urtea oso garrantzitsua izan zen gure bi erakundeentzat, eta, agian, gaur egungo ikuspegiarekin ikusita, inflexio-puntua ere izan zen Bilboren oraintsuko historian. Maiatzaren 9an 31 urte bete ziren Bilbao Metropoli-30 Elkartea sortu zenetik; zehazki, hilabete lehenago, Thomas Krens Guggenheim Fundazioko orduko zuzendariak lehen aldiz bisitatu zuen Euskadi, eta abenduaren erdialdean Guggenheim Bilbao Museoa martxan jartzeko akordioa sinatu zen. Elkarteak Bilboko kultura-zentralitatea indartzeko bultzatutako hausnarketa estrategikoaren esparruan egindako apustua, hura biziberritzeko zortzi jarduera-eremu nagusi eta kritikoetako bat den aldetik, funtsezko babesa izan zen, zalantzarik gabe, garai hartan.
Hiru hamarkada geroago, argi dago hiriak izandako eraldaketa izugarria izan dela, eta orduan ezarritako helburu gehienak lortzea arrakastaren zati handi bat dela. Bilbo hiri berritua da gaur egun, modernoa, ondo hornitua eta bizi-kalitate miresgarria duena. Berroneratze-prozesu horretan, Museoak modu esanguratsuan lagundu du katalizatzaile kultural eta artistiko gisa, Abandoibarrako hirigintza-berreskurapenaren dinamizatzaile gisa, garapen ekonomikoko eragile gisa, bere ekoizpen-egitura berreskuratzen lagundu baitu, eta, aldi berean, kanpo-proiekzioko bektore sinboliko eta gizarte-egituraketako faktore gisa.
Zalantza eta tentsio geopolitiko handiko une honetan etorkizunari buruzko artikulu bat idaztea oso konplexua da. Gainera, gure inguruko mundua abiadura handian mugitzen da, eta hiri dinamikoenak lasterketa frenetiko batean lehiatzen ari dira, lasaitzen direnekin errukirik ez duen helmuga mugikor batekin. Horregatik, uste dut Bilboren etorkizuna anbizio handikoak izaten jarraitzen dugun neurrian baino ez dela izango salbuespenezkoa, duela hogeita hamar urte egon ziren eta gaur egunera arte ekarri gaituzten arriskuak gure gain hartzeko erabakitasuna, epe luzerako ikuspegia eta izpiritua izango ditugulakoan.
Bilbok aurrera modu bikainean jarrai dezan landu beharreko hiru esparru nabarmendu nahi nituzke. Lehenengoa konexioak hobetzea da, batez ere airez eta trenbidez. Izan ere, alde horretatik, lehiatzen garen beste hiri eta metropoli-eremu batzuekin alderatuta, gure komunikazioak okerragoak dira duela 30 urte genituenak baino. Bigarren ardatza erabaki ekonomikoak hartzeko zentroen pixkanakako galerari aurre egitea izango litzateke. Prozesu horrek gure lehiakortasunari eta etorkizuneko proiektuak garatzeko dugun gaitasunari eragiten dio, eta, horregatik, funtsezkoa da talentua erakartzeko eta atxikitzeko. Erronka hori are funtsezkoagoa da gurea bezalako testuinguru batean, non munduko jaiotza-tasa txikienetakoa dugun. Hirugarren erronka, nire ustez, gizartean gero eta hedatuagoa dagoen kultur joera bat gainditzea da, eskubideen eskakizunetan zentratuta dagoena eta ez horiek dakartzaten erantzukizun eta ahaleginetan. Ikuspegi hori ez da soilik gure herrian ikusten baina benetan heldu behar diogu soilik ahaleginetik eta sakrifiziotik eraiki daitekeelako gizarte bat, non ongizate-maila handia eta etorkizun oparoagoa modu jasangarrian bermatu daitezkeen.
Museoari dagokionez, ziur nago metropoliaren bizitzarako funtsezko elementua izaten jarraituko duela, eraldaketa-prozesuaren katalizatzailea eta garapen ekonomikorako, hirigintza berroneratzeko eta gizartea aldatzeko eragilea izan den bezala. Eta horrela izaten jarraituko duela uste dut, Bilboren aurrerakuntzarako eta nazioartekotzerako bidean, biak etorkizunera begira dauden bitartean. Ibilbide horretan, gure jarduera egokitzen ari da, gaur egun gero eta garrantzi handiagoa hartu duten hainbat gairi erantzuteko, hala nola ingurumenaren eta ekonomiaren jasangarritasuna, aniztasuna eta inklusioa, artearen balio soziala edo pertsonen ongizaterako eta osasunerako duen garrantzia. Edo nola aplikatu teknologia artearen eta kulturaren munduan edo nola ulertu gure gizarteak eskatzen dituen aisialdi-modu berriak. Eta erronka horiei gure ibilbidean nagusi izan diren funtsezko balioetatik heldu nahi diegu, hala nola erresilientziatik, berrikuntzatik, errespetutik edo lankidetzatik.
Ildo horretan, Urdaibaiko gure proiektua bikaintasun- eta berrikuntza-eredu berri gisa formulatzen da, museo-paradigma berri bat, Bilboko Museoaren egoitzaren zabalkuntza kualitatiboa kuantitatiboa baino gehiago, antitesia eta osagarria. Haren funtzionamendua hiru ardatz nagusitan egituratuko dela aurreikusten da: naturarekiko, paisaiarekiko eta sorkuntza artistikoarekiko elkarrizketa; baterako sorkuntza-prozesuak azpimarratzea eta sormen-diziplina desberdinen arteko loturak bilatzea, hala nola artea, zientzia, teknologia edo ekologia; eta, azkenik, urte-sasoiko funtzionamendua, urtean zehar erritmo desberdinekin etengabe eraldatu eta eraikitzen den espazio aldakor bat eratuz. Azken finean, inspiraziorako, elkarrizketarako eta ekintzarako lekua, biosferaren erreserban erabat integratutako esperientzia geldoa eta jasangarria ahalbidetuko duena.
Gaur egun, gure historiaren norabidea aldatu duten bi proiektu hasi zirenetik 30 urte bete direnean, ezinbestekoa da urrutikoak ziruditen helburuak lortzeak izan duen arrakastagatik gogobetetzeak erlaxaziora eramatea, baina saihestu egin behar da zoriontasunaren kurbak dakarren atseginean egokitzea eta epe laburrean aurea erdipurdiko batean bizi nahi izatearekin konformatzeko arriskuari ihes egitea. Etorkizunari begiratzeak eta hari aurrea hartzeak gure lehentasunezko erantzukizuna izaten jarraitu behar du; izan ere, Martin Luther Kingek esan zuen bezala, benetako lidergoa ez datza adostasunak bilatzean, baizik eta adostasun horiek sortzean.
Juan Ignacio Vidarte
Guggenheim Bilbao Museoko Zuzendari Nagusia
