Gizarte-kohesioan aurrera egitea, gizarte gisa hazteko
Bazterkeriak eta gizarteratzeak parte hartzeaz hitz egiten digute: zenbateraino garen, sentitzen garen eta komunitate bateko kide sentitzen gaituzten; eta aitorpen eta parte hartze horrek nola aberasten duen gure bizitza eta gizartean egotea.
Gizarte proiektu bat ez da bideragarria, baldin eta bazterketa kideen zati bati eragiten dion arazoa bada. Gizarte bat, lehenik eta behin, herritarren arteko lotura bat da, elkarren arteko harremanen bidez lotzen dena. Horri “gizarte-kohesioa” deitzen diogu.
Bizkaian, zehazki, Bilboko metropoli eremuaren inguruan, biztanleriaren zati handi bat aukeren gizartean bizi da. Baina bizi kalitate orokortuaren itxura horren atzean pobrezia, kalteberatasuna eta gizarte bazterkeria daude. Gurea bi abiadurako gizartea da, non talde behartsuenak aukeren gizartearen bazterretan geratzen diren, gizarte ereduak berak sortzen dituen desberdintasunaren oztopoak direla eta. Belaunaldiz belaunaldi heredatzen den errealitate iraunkorra da.
2023an Bizkaiko Caritasek 13.090 pertsona artatu zituen, aurreko urtean baino 1.000 gehiago. Horietatik, %75 inguru Bilbon eta Ezkerraldeko hiriguneetan kontzentratzen da. Pobrezia eta gizarte bazterketa hirian ematen dira nagusiki. Euskadiko bazterkeriari eta gizarte garapenari buruzko txostenak (FOESSA, 2021) adierazten duen bezala, gizarte bazterkerian dauden biztanleen %70 (252.000 pertsona inguru) hiriguneetan bizi dira. Pobreziaren ikuspegitik eta PGDI pobreziari eta gizarte-desberdintasunei buruzko inkestaren arabera (Eusko Jaurlaritza, 2022), Euskadiko pobreziaren erdia Bizkaian dago. Eta maila lokalago bati erreparatzen badiogu, Euskadiko pobreziaren %18,7 Bilbon dago eta %13,7 Ezkerraldean. Eremu zehatzagoetara joanda ere, diru sarreren banaketa desberdina da Bilboko auzoetan. Pobrezia horrek lotura du ez bakarrik diru sarrerekin, baita hirigintza garapenarekin, etxebizitzarekin, enpleguarekin, kultura mailarekin, osasunarekin eta bizi itxaropenarekin ere. Pobrezia eta gizarte bazterkeria modu desberdinean banatzen dira, ez geografikoki bakarrik, baita pertsonen eta biztanleriaren kolektiboen artean ere. Pobreziaren eta bazterkeriaren aurpegiak etorkinak, emakumeak buru dituzten guraso bakarreko familiak, seme alabak zaintzapean dituzten familiak eta gazteak dira. Kolektibo horiei etxerik gabeko pertsonak gehitu behar zaizkie. Bizkaiko Caritasek etxerik gabeko 1.797 pertsona lagundu zien, batez ere Bilbo metropolitarraren inguruan.
Langabezia eta lan prekarietatea, oinarrizko ondasunen prezioen igoera, erroldatzeko zailtasunak eta, batez ere, etxebizitza duina eta egonkorra eskuratzeko zailtasunak dira pertsona horiek aurre egin behar dieten eguneroko arazoak. Egoera horiekin batera, bakardadea, loturen ahultasuna eta jasaten duten gizarte arbuioa egiaztatzen ditugu.
Errealitate konplexu honi erantzuteko, Caritas bezalako gizarte erakundeen eginkizuna aukera bat da. Pobrezia, kalteberatasuna eta gizarte bazterkeria jasaten duten familientzat eta pertsonentzat, Caritasen zentroak, beste gauza askoren artean, laguntza, babesa, prestakuntza, gizarte eta lan orientazioa, topaketa eta komunitate ingurunera zabaltzeko lekuak dira.
Zailtasunen eta arazoen erdian elkartasuna sortzen da Caritasen ekintzarako konpromisoa hartu duten 1.800 boluntario baino gehiagoren eskutik. Bizkaiko gizartearen elkartasun eta konpromisoaren erakusle da, halaber, Caritasek 2023an bere jarduera garatzeko egindako 14 milioi euroko inbertsioa.
Azken batean, gizarte kohesioak gure gizarte eredua eraldatzera bideratzen gaitu, honako hauek kontuan hartuta: eremu ekonomikoaren kudeaketa giza eta ingurumen jasangarritasunaren irizpideetatik abiatuta; lan merkatuaren garapena baldintza duinetan; harreman, zaintza eta bizikidetza moduen gizarte eraikuntza; eta espazio politiko bat, giza eskubideetarako sarbidea eta herritarrek erabaki kolektiboak hartzean parte hartzea artikulatzen duena. Bide horretan, “keinu bakoitzak balio du”.
Ana Sofi Telletxea
Caritas Bizkaiaren Gizarte Errealitatearen Behatokiaren arduraduna
